Το θεματικό πάρκο νερού στη Δερύνεια-Deryneia Open-air Water Museum

To θεματικό πάρκο νερού στη Δερύνεια, βρίσκεται ανατολικά της εκκλησίας των Αγίων Πάντων και του Β’ Δημοτικού Σχολείου Δερύνειας.
Περιλαμβάνει μεγάλο αμφιθέατρο, Μνημείο Πεσόντων, Δολοφονηθέντων και Αγνοουμένων, παιδότοπο, περίπτερο και ένα αξιόλογο έκθεμα για τους τρόπους άντλησης του νερού που εφάρμοσαν οι Κύπριοι τα παλιά χρόνια. Στο θεματικό αυτό πάρκο, ο επισκέπτης μπορεί να να δει το παραδοσιακό πηγάδι (λάκκος) όπου οι άνθρωποι αντλούσαν το νερό με τον κουβά, τραβώντας τον απ’ ευθείας με σχοινί και αργότερα με ξύλινο αλακατούδι. Μπορεί επίσης να έρθει σε επαφή με τη μέθοδο άντλησης νερού με τη χρήση του ζυγού ή «κάτιας», που κινούσε ο άνθρωπος άνω-κάτω. Μια άλλη μέθοδος άντλησης νερού είναι ο «Κοχλίας του Αρχιμήδη», μια πολύ παλιά εφεύρεση του διάσημου Έλληνα επιστήμονα και ερευνητή, που έζησε από το 287-212 π.Χ. στην Αίγυπτο. Μπορεί επίσης να περιεργαστεί κάποιος το παραδοσιακό αλακάτι, με το οποίο οι κάτοικοι αντλούσαν νερό, με τη βοήθεια των ζώων, για πότισμα των κήπων τους. Άλλη μέθοδος άντλησης νερού ήταν η «πόμπα», ή «τουλούμπα», που απορροφούσε νερό από το πηγάδι με χειροκίνητο έμβολο. Επόμενη ανακάλυψη του ανθρώπου ήταν ο «ανεμόμυλος», ένας μηχανισμός που κινείτο με τη δύναμη του ανέμου και αντλούσε νερό από μεγαλύτερο βάθος και με πιο εύκολο τρόπο.

ΤΑ ΠΗΓΑΔΙΑ – «ΛΑΚΚΟΙ»
Στην Κύπρο και σε περιοχές που δεν υπήρχαν ποτάμια, πηγές ή λίμνες, ο πιο συνηθισμένος τρόπος εξεύρεσης νερού ήταν η εκσκαφή πηγαδιών. Ανάλογα με το βάθος των υπόγειων νερών ήταν και το βάθος των πηγαδιών. Συνήθως τα πηγάδια για άντληση του νερού με κουβάδες ήταν κυλινδρικά, με διάμετρο περίπου τριών ποδών, έτσι που να χωρά ο άνθρωπος που το έσκαβε και με τη βοήθεια των κουφωμάτων στα πλευρά (σκαλιών), που δημιουργούσε κάθε ένα πόδι βάθος, μπορούσε πατώντας σ’ αυτά να ανεβοκατεβαίνει στο πηγάδι.
Για την εκσκαφή του πηγαδιού έπρεπε απαραίτητα να υπάρχει και ο βοηθός, που ανέβαζε το χώμα στην επιφάνεια με κάδο, ή ζεμπίλι, τραβώντας τα με σχοινί. Όταν τέλειωναν το σκάψιμο, έκτιζαν με πέτρες περιμετρικά το στόμιο του πηγαδιού, με ύψος ένα – δύο πόδια πιο πάνω από την επιφάνεια του εδάφους. Στένευαν επίσης το στόμιο, έτσι που να χωρεί μεν τον άνθρωπο να ανεβοκατεβαίνει μέσα στο πηγάδι, αλλά να μπορεί εύκολα να σκεπάζεται με μια επίπεδη πέτρα, για προφύλαξη από ζώα ή και παιδιά να μην πέσουν μέσα. Το νερό το αντλούσαν με κουβά, τον οποίο κατέβαζαν στο πηγάδι με σχοινί και όταν ο κουβάς γέμιζε με νερό, τον τραβούσαν στην επιφάνεια σιγά-σιγά.

ΛΑΚΚΟΙ ΓΙΑ ΠΟΤΙΣΜΑ ΤΩΝ ΖΩΩΝ
Κάθε σπίτι χρειαζόταν, απαραίτητα, να έχει το δικό του πηγάδι για τις ανάγκες του, για πότισμα των ζώων και πουλερικών, για πλύσιμο του σιταριού για άλεσμα, για πλύσιμο των διαφόρων αγγείων, για πότισμα δέντρων και λουλουδιών, για ράντισμα και διάφορες άλλες χρήσεις.
Στα χωράφια επίσης, σε κάθε περιοχή, έπρεπε να υπάρχουν πηγάδια με πέτρινες γούρνες γύρω τους, για πότισμα των ζώων των γεωργών την εποχή της σποράς, του θέρους ή του αλωνίσματος.
Επίσης, ο κάθε βοσκός χρειαζόταν να έχει το δικό του λάκκο, για να ποτίζει το κοπάδι του μετά τη βοσκή στα χωράφια. Ο βοσκός χρησιμοποιούσε ειδικό δερμάτινο κάδο για άντληση του νερού, για να είναι ελαφρύς και να μπορεί να τον μεταφέρει, κρεμασμένο μαζί με τη βούρκα του, στον ώμο του.

Ο ΖΥΓΟΣ
Στην αρχαία Αίγυπτο, οι κάτοικοι που ζούσαν δίπλα από τον ποταμό Νείλο, εφάρμοσαν τη μέθοδο του ζυγού, για να αντλούν εύκολα νερό από τις όχθες του ποταμού για να ποτίζουν τις φυτείες τους. Στερέωναν δύο δοκάρια σταυροειδή στις όχθες του ποταμού και επάνω τους τοποθετούσαν ένα άλλο μακρύ δοκάρι, που η μια πλευρά του κρεμόταν μέσα στο ποτάμι και το άλλο μισό προς την ξηρά. Πάνω στο δοκάρι, έδεναν με σχοινί ένα κουβά και όταν ανέβαζαν την άλλη άκρη προς τα πάνω ο κουβάς βυθιζόταν στο νερό και γέμιζε. Πιέζοντας την άλλη άκρη του δοκαριού προς τα κάτω, ο κουβάς ανέβαινε γεμάτος προς την επιφάνεια και ένα δεύτερο πρόσωπο άδειαζε τον κουβά στη δεξαμενή ή απευθείας στα αυλάκια, ποτίζοντας τις φυτείες τους δίπλα από το ποτάμι.
Με αυτό τον τρόπο αντλούσαν πιο εύκολα το νερό και σε μεγαλύτερες ποσότητες.
Ο ζυγός αυτός εφαρμόστηκε και στην Κύπρο σε περιοχές που είχαν ξέβαθα πηγάδια. Στην Κύπρο ονομαζόταν και «κάτια».
Στην περιοχή μας οι γεωργοί χρησιμοποιούσαν το ζυγό ποτίζοντας μικρές εκτάσεις φυτειών ιδιαίτερα κοντά στη θάλασσα, όπου πολλοί γεωργοί είχαν μικρές λωρίδες λιβαδιών, όπου καλλιεργούσαν λίγες πατάτες, κρεμμύδια, παντζάρια, καρπούζια, πεπόνια και άλλα.
Συνήθως έσκαβαν πηγάδια όπου έβρισκαν γλυκό νερό, το οποίο ξενέριζε από την ξηρά.
Η μέθοδος της «κάτιας» χρησιμοποιείτο και στην περιοχή «Παλιόλακκοι» των Στροβιλιών, όπου υπήρχαν αβαθή νερά, για πότισμα μικρών εκτάσεων πατατών.Μέχρι το 1960 τέτοιες μεθόδους για πότισμα λαχανικών εφάρμοζαν ο Νικολής Κουλλαπής και τελευταίος ο Ανδρέας Π. Κουλλαπής.

Ο ΚΟΧΛΙΑΣ ΤΟΥ ΑΡΧΙΜΗΔΗ
Ο κορυφαίος Έλληνας μαθηματικός, ερευνητής και αστρονόμος Αρχιμήδης, που έζησε στην Αίγυπτο από το 287 – 212 π.Χ., ανακάλυψε μια πρωτοποριακή για την εποχή του μέθοδο άντλησης νερού από τον ποταμό Νείλο.
Κατασκεύασε ένα χειροκίνητο μηχανισμό αποτελούμενο από ένα σωλήνα μέσα από τον οποίο περνούσε ένας άξονας με έλικα, που όταν τον γυρνούσε ο άνθρωπος με το χέρι ανέβαζε προς τα πάνω το νερό. Η κάτω άκρη του σωλήνα είναι βυθισμένη στο νερό και το πάνω μέρος του εξέχει προς την όχθη του ποταμού.
Με την περιστροφή του κοχλία από τον άνθρωπο το νερό ανέρχεται προς τα πάνω και από ένα νεροχύτη χύνεται σε δοχεία, ή σε αυλάκι, για πότισμα των φυτειών και των αγρών των γεωργών.
Η πρωτοπόρα αυτή μέθοδος είναι ο πρόδρομος της μεθόδου κατασκευής της σύγχρονης τουρμπίνας, για άντληση του νερού από μεγάλα βάθη, με τη μηχανική δύναμη, ή την ηλεκτρική κίνηση. Η μέθοδος αυτή χρησιμοποιείται επίσης και στη διακίνηση των σιτηρών στις αποθήκες, ή στους αλευρόμυλους.

ΤΟ ΑΛΑΚΑΤΙ «ΜΑΓΓΑΝΟΠΗΓΑΔΟ»
«Αλακάτι» είναι ένα μηχανικό σύστημα οδοντωτών τροχών και υδραυλικού τροχού, με το οποίο αντλείται νερό από πηγάδια (λάκκους). Το σύστημα με τη διεθνή ονομασία «Ναρία» κινείται περιστροφικά από ζώα. Ήταν γνωστό στους αρχαίους λαούς ως το «περιάκτιον άντλημα» των αρχαίων Ελλήνων. Το αλακάτι κατασκευαζόταν στα αρχαία χρόνια αποκλειστικά από ξύλινους τροχούς, ένα που γύριζε οριζόντια και ονομαζόταν «κλουβί» και ένα μεγαλύτερο που γύριζε κάθετα μέσα σε ορθογώνιο λάκκο και ονομαζόταν «νεροτροχός».
Οι άξονες πάνω στους οποίους γύριζαν, ήσαν από ανθεκτικό ξύλο, με πιθανότερο ξύλο το «περνάρι».
Ο κάθετος άξονας που γύριζε τον οριζόντιο τροχό είχε σαν βάση μεγάλη πέτρα με βαθούλωμα μέσα στο οποίο στηριζόταν. Στο επάνω μέρος του ο άξονας στηριζόταν σε ξύλινη δοκό με υποδοχή. Η δοκός αυτή στηριζόταν σε δύο τοιχάρια στις δύο πλευρές του λάκκου τα ονομαζόμενα «πηλιέρκα». Ο κάθετος τροχός γύριζε επίσης πάνω σε ξύλινο άξονα, είχε μεγαλύτερη περιφέρεια και είχε κρεμασμένους πάνω του πήλινους κάδους με δύο αυτιά στο άνω μέρος, από τα οποία δενόταν με σχοινί που ανεβοκατέβαινε μέχρι το νερό όπου γέμιζαν και ανεβαίνοντας στη ράχη του υδροτροχού αναποδογυρίζονταν. Το νερό έπεφτε σε μια ξύλινη γούρνα, από όπου έφευγε από άνοιγμα προς πέτρινο αυλάκι που χυνόταν σε μεγάλη δεξαμενή. Με το γύρισμα του αλακατιού οι άδειοι κάδοι κατέβαιναν στο βάθος και γεμισμένοι ανέβαιναν στην επιφάνεια και άδειαζαν. Το γύρισμα του αλακατιού γινόταν από μουλάρια ή γαϊδούρια που τραβούσαν μια μακριά ξύλινη δοκό, το λεγόμενο «ζαρούτι», το οποίο κινούσε τον οριζόντιο τροχό ο οποίος με δόντια που προεξείχαν κινούσε τον κάθετο τροχό και τους κάδους με το σχοινί. Οι κάδοι είχαν απόσταση μεταξύ τους περίπου ένα πόδι (30 εκ. του μέτρου), τα σχοινιά με τα οποία στηριζόταν ήσαν μπλεγμένα από ευλύγιστες λυγαριές, ή σχοινοειδή φύκια από τους ποταμούς. Το ζώο ήταν δεμένο με σχοινί πάνω σε ένα μακρύ κοντάρι μπροστά του και στο πλευρό των ματιών του είχε στερεωμένες παρωπίδες, για να μην βλέπει στα πλευρά. Γύριζε γύρω από τον «Αλακατόλακκο» πάνω σε ένα επίπεδο στρώμα, τη λεγόμενη «Τραπεζιά» υπό την επίβλεψη του αφεντικού του, που δεν του επέτρεπε να σταματά το γύρισμα. Έτσι με το συνεχές γύρισμα αντλείται αρκετή ποσότητα νερού για πότισμα δένδρων και λαχανικών.
Αργότερα, με την πρόοδο του ανθρώπου, κατασκευάστηκαν μεταλλικά αλακάτια, με μεταλλικά σχοινιά και μεταλλικούς κάδους και με άξονες ατσάλινους που κινούνταν με βάσεις που είχαν ρουλεμάν ή κουσουνέττα που λαδώνονταν. Οι λάκκοι του σύγχρονου αλακατιού ήσαν μικρότερου μεγέθους, ορθογώνιοι, δύο μέτρα μήκος επί ένα μέτρο πλάτος. Τα αλακάτια μπορούσαν να αντλούν νερό από βάθος είκοσι έως τριάντα πόδια περίπου. Στην περιοχή μας τα αλακάτια χρησιμοποιούνταν μέχρι το έτος 1950 περίπου, εφόσον υπήρχαν πηγάδια με ξέβαθα νερά. Αλακάτια υπήρχαν στην παράλια περιοχή της Δερύνειας, όπου υπήρχαν αβαθή νερά, όπως και στην περιοχή Οζούμ Λαξιάς και των Παλιολάκκων στα Στροβίλια. Αρκετά αλακάτια υπήρχαν και γύρω από το χωριό, όπως στην περιοχή «Κόλυμπος», «Λάντα», «Περβόλια» κλπ. Μέχρι λίγο πριν το 1974, κοντά στην παραλία «Γυρός», υπήρχε ακόμη το αλακάτι του Φουτούλλη από το Παραλίμνι.
Στον Άγιο Μέμνονα, μέχρι τελευταία, διατηρείτο ένα τεράστιο ξύλινο αλακάτι μισοκατεστραμμένο, στο περιβόλι του κ.Φώτη.

Η ΠΟΜΠΑ «ΤΤΟΥΛΟΥΜΠΑ»
Η χειροκίνητη αντλία «πόμπα» ή «ττουλούμπα» είναι είδος αντλίας, που έχει μηχανισμό απορρόφησης του νερού και εξαγωγής του από μικρό σχετικά βάθος. Αποτελείται από μια κατακόρυφη σωλήνα, διαμέτρου πέντε εκατοστομέτρων περίπου, μέσα στην οποία κινείται με χειροκίνητο εργαλείο, πάνω-κάτω, μια ατσαλένια βέργα, στο κάτω μέρος της οποίας υπάρχει ένα ποτήρι μεταλλικό γύρω από το οποίο υπάρχει εφαρμοστό πετσί (έμβολο).
Το ποτήρι κινείται μέσα σε μια μπρούντζινη σωλήνα που βρίσκεται στο κάτω μέρος της κατακόρυφης σωλήνας. Με την παλινδρομική κίνηση πάνω κάτω το ποτήρι με το πετσί, που εφαρμόζει στην μπρούντζινη πόμπα, απορροφά νερό το οποίο ανέρχεται στη σωλήνα από μια πίλια (βαλβίδα), που ανοιγοκλείνει με την πίεση του νερού και με την άνοδο απορροφά πάλιν άλλη ποσότητα νερού.
Έτσι, με την κίνηση της πόμπας προς τα πάνω, ο σωλήνας γεμίζει με νερό, το οποίο εξέρχεται από μια μικρή οριζόντια σωλήνα και το νερό τρέχει ή στη γούρνα, ή γεμίζει τις πήλινες κούζες των κατοίκων.
Με τη μέθοδο αυτή οι κάτοικοι αντλούσαν πιο εύκολα το νερό και απέφευγαν τις σίκλες και τα σχοινιά.
Στην κοινότητά μας, η πόμπα «ττουλούμπα» χρησιμοποιήθηκε για αρκετά χρόνια, αφού εφαρμόστηκε στον κεντρικό λάκκο του χωριού, κοντά στο εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου γύρω στο 1930.
Ττουλούμπες υπήρχαν επίσης στον Άγιο Αντώνη, στο λάκκο του Α΄ Δημοτικού Σχολείου και αλλού.
Όταν το 1953 ανακαλύφθηκε διάτρηση με αρκετό νερό στην περιοχή «Καράντωνης» μεταφέρθηκε με σωλήνες σε ντεπόζιτο στο ύψωμα του «Βουνού», από όπου διακλαδώθηκε με σωλήνες σε διάφορες γειτονιές του χωριού. Κτίστηκαν βρύσες «φουντάνες» σε διάφορα σημεία, απ’ όπου οι κάτοικοι προμηθεύονταν νερό γεμίζοντας τις κούζες τους, που τις μετέφεραν με αμαξάκια στα σπίτια τους.
Η μέθοδος της απορρόφησης και εξαγωγής του νερού με πόμπα είναι ακριβώς ο ίδιος μηχανισμός που εφαρμόστηκε στον ανεμόμυλο, σε μεγαλύτερο όμως μέγεθος. Η απορρόφηση του νερού γίνεται εδώ με την δύναμη του ανέμου, που γύριζε το μηχανισμό του ανεμόμυλου.
Ο ΑΝΕΜΟΜΥΛΟΣ
Ο ανεμόμυλος είναι μηχανισμός, που κινείται με τη δύναμη του ανέμου, κινώντας παλινδρομικά πάνω κάτω μια πόμπα απορρόφησης του νερού από μεγάλο βάθος και βγάζοντάς το στην επιφάνεια.
Οι ανεμόμυλοι εισήχθηκαν στην Κύπρο από τις αρχές του 1900 περίπου και εμφανίσθηκαν ιδιαίτερα στις παράλιες περιοχές της Αμμοχώστου όπου υπήρχαν πολλές φυτείες εσπεριδοειδών και ροδιών.
Όταν τα νερά άρχισαν να εξαντλούνται σαν επιφανειακά και τα αλακάτια δύσκολα έβγαζαν νερό από βαθύτερα πηγάδια, επεκράτησαν οι ανεμόμυλοι, που μπορούσαν να αντλήσουν νερό από μεγαλύτερα βάθη, με τη δύναμη του ανέμου. Έτσι οι κηπουροί άρχισαν να αγοράζουν ανεμόμυλους που εισήγαγαν από τον Καναδά.
Κάθε κήπος είχε ένα-δύο ή και τρεις ανεμόμυλους για να καλύπτει τις ανάγκες του σε νερό για άρδευση των δένδρων του.
Ο ανεμόμυλος στηρίζεται σε ένα μεγάλο μεταλλικό πύργο. Στο κάτω μέρος του υπάρχουν τέσσερα μεταλλικά πόδια με άνοιγμα δέκα ποδών και στο ύψος του κλείνει στηριζόμενος από ένα μεταλλικό κορμό, πάνω στον οποίο εφαρμόζεται ο μηχανισμός του ανεμόμυλου.
Ο μηχανισμός αποτελείται από μια στρογγυλή φτερωτή με δεκαοκτώ φτερά, λίγο κεκλειμένα, έτσι που να παίρνουν την αντίσταση του ανέμου και να γυρίζουν κινώντας το μηχανισμό που δίνει παλινδρομική κίνηση μιας μεγάλης ατσάλινης βέργας.
Η βέργα αυτή κινείται πάνω κάτω σε μια σωλήνα, που στο κατώτερο σημείο της μέσα στο πηγάδι έχει μια μπρούντζινη πόμπα, μέσα στην οποία ανεβοκατεβαίνει ένα μεταλλικό ποτήρι, με εφαρμοσμένο γύρω του ένα πετσί εφαρμοστό μέσα στην πόμπα. Με την κίνηση πάνω κάτω απορροφά το νερό από το βυθό του λάκκου και με την απορρόφηση ανοίγει μια πίλια στη μέση του ποτηριού και το νερό ανέρχεται πάνω, μέσα στη σωλήνα.
Έτσι με κάθε εμβολισμό του μηχανισμού γίνεται απορρόφηση νερού και πίεση του προς τα άνω μέσα στο σωλήνα. Όταν ο σωλήνας γεμίζει, το νερό εξέρχεται από ένα άλλο οριζόντιο σωλήνα, τον νεροχύτη, και τρέχει μέσα στη δεξαμενή, που γεμίζει για πότισμα δέντρων και λαχανικών.
Η φτερωτή του ανεμόμυλου προσανατολίζεται πάντα προς την κατεύθυνση που φυσά ο άνεμος από τιμόνι, που έχει κάθετη τοποθέτηση έτσι που να ωθήται από τον άνεμο και να προσανατολίζει τη φτερωτή του ανεμόμυλου προς την κατεύθυνση που φυσά ο άνεμος.
Υπάρχει επίσης ο μηχανισμός που σταματά το γύρισμα του ανεμόμυλου (κλείσιμο).
Το ύψος του πύργου του ανεμόμυλου είναι περίπου 45 – 50 πόδια.
Υπήρχαν ανεμόμυλοι διαφόρων διαμετρημάτων φτερωτής και δυναμικότητας άντλησης νερού, όπως δεκάρηδες, δωδεκάρηδες, δεκατεσσάρηδες και δεκαεξάρηδες, με ανάλογο άνοιγμα της πόμπας απορρόφησης του νερού.
Οι λάκκοι, για τοποθέτηση του ανεμόμυλου, ήταν συνήθως ορθογώνιοι με πλάτος ένα μέτρο και μήκος δύο μέτρα.
Η σωλήνα του νερού, που κατεβαίνει στο λάκκο, στηριζόταν σε ξύλινους «περάτες», στο κέντρο του, σε δύο ή τρία σημεία και στερεωμένη με μεταλλικές κλάππες για σταθερότητα πάνω στους «περάτες».
Στην περιοχή μας υπήρχαν εκατοντάδες ανεμόμυλοι κυρίως στην περιοχή της παραλίας Παραλιμνίου, Δερύνειας, Αγίου Μέμνονα και Αμμοχώστου.

The water theme park in Derinya is located east of the Church of All Saints and the Second Primary School of Derinya. It features a large amphitheater, a Monument to the Fallen, Murdered, and Missing, a playground, a kiosk, and an impressive exhibit on the methods of water extraction used by Cypriots in ancient times. Visitors to this theme park can see the traditional well (lakkos) where people used to draw water with a bucket, pulling it directly with a rope and later with a wooden wheel. They can also experience the method of water extraction using a yoke or “katia,” which was operated by a person moving it up and down. Another method of water extraction is the “Archimedes’ Screw,” an ancient invention of the famous Greek scientist and researcher who lived from 287-212 BC in Egypt. Visitors can also examine the traditional alakati, which residents used to draw water with the help of animals for irrigating their gardens. Another method of water extraction was the “pump,” or “touloumpa,” which sucked water from the well using a manual piston. The next human invention was the “windmill,” a mechanism powered by wind that could draw water from greater depths more easily.

Wells – “Lakkoi” In Cyprus and areas without rivers, springs, or lakes, the most common way to find water was by digging wells. The depth of the wells depended on the depth of the underground water. Typically, wells for drawing water with buckets were cylindrical, about three feet in diameter, allowing a person to enter, and with the help of steps on the sides (ladders), they could go up and down in the well. For digging the well, it was essential to have an assistant who raised the soil to the surface with a bucket or sack, pulling it with a rope. Once they finished digging, they would build a stone wall around the well opening, one to two feet above the ground surface. They would also narrow the opening so that a person could enter and exit but could easily cover it with a flat stone to protect against animals or children falling in. Water was drawn with a bucket that was lowered into the well with a rope and slowly pulled to the surface when it was filled.

Wells for Animal Watering Every household needed its own well for its needs, to water animals and poultry, wash wheat for milling, clean various vessels, water trees and flowers, for sprinkling, and various other uses. In fields, there also needed to be wells with stone troughs around them for watering farmers’ animals during sowing, summer, or threshing seasons. Each shepherd also needed to have his own well to water his flock after grazing in the fields. The shepherd used a special leather bucket for drawing water, which was light enough to carry, hanging it along with his crook on his shoulder.

The Yoke In ancient Egypt, residents living near the Nile River applied the yoke method to easily draw water from the riverbanks to irrigate their crops. They would secure two crossbeams on the riverbanks and place another long beam on top, with one end hanging into the river and the other extending to the dry land. They tied a bucket to the beam with a rope, and when they raised the other end, the bucket would sink into the water and fill. By pressing down on the other end of the beam, the bucket would rise full to the surface, where a second person would empty it into a reservoir or directly into the furrows, irrigating their crops next to the river. This method allowed them to draw water more easily and in larger quantities. The yoke was also used in Cyprus in areas with shallow wells, and in Cyprus, it was also called “katia.” In our region, farmers used the yoke to irrigate small plots of crops, especially near the sea, where many farmers had small strips of land where they grew potatoes, onions, beets, watermelons, melons, and more. They usually dug wells where they found fresh water, which bubbled up from the dry land. The “katia” method was used in the “Palialakkoi” area of Strovolos, where there were shallow waters for watering small potato plots. Until 1960, such methods for watering vegetables were employed by Nikolakis Koullapis and lastly Andreas P. Koullapis.

Archimedes’ Screw The renowned Greek mathematician, researcher, and astronomer Archimedes, who lived in Egypt from 287 to 212 BC, discovered a revolutionary method for drawing water from the Nile River. He constructed a manual mechanism consisting of a tube through which a shaft with a screw passed. When turned by hand, it would raise water upwards. The lower end of the tube was submerged in water, and the upper part extended to the riverbank. With the rotation of the screw, water would ascend and flow into containers or a furrow for irrigating crops and fields. This pioneering method is the precursor to the construction of modern turbines for drawing water from great depths using mechanical or electrical power. This method is also used for moving grain in warehouses or flour mills.

The Alakati “Manganopigado” “Alakati” is a mechanical system of toothed wheels and a hydraulic wheel used to draw water from wells (lakkoi). The system, internationally known as “Naria,” is rotated by animals. It was known to ancient peoples as the “periaktion pump” of the ancient Greeks. In ancient times, alakati was constructed exclusively from wooden wheels—one turning horizontally, known as the “cage,” and a larger one turning vertically inside a rectangular pit, called the “water wheel.” The axles on which they turned were made of durable wood, likely the “pernari” type. The vertical axle turning the horizontal wheel was based on a large stone with a hollow to support it. At the top, the axle was supported by a wooden beam with a socket. This beam was supported by two walls on either side of the pit, called “piliarka.” The vertical wheel also turned on a wooden axle, had a larger circumference, and had clay buckets hanging from it with two ears at the top, tied with a rope that moved up and down to fill with water. As they ascended on the water wheel, they would tip over, releasing water into a wooden trough, from where it would flow into a stone channel draining into a large reservoir. With the turning of the alakati, the empty buckets descended, filled, and ascended to the surface to empty. The turning of the alakati was done by mules or donkeys pulling a long wooden beam, called the “zarouti,” which moved the horizontal wheel, which with protruding teeth moved the vertical wheel and the buckets with the rope. The buckets were spaced about a foot (30 cm) apart, and the ropes supporting them were made from flexible reeds or fibrous river plants. The animal was tied with a rope to a long pole in front of it, and blinders were fastened around its eyes to prevent it from looking sideways. It turned around the “Alakati” pit on a flat surface known as the “Trapezia” under the supervision of its owner, who did not allow it to stop turning. This way, a sufficient amount of water could be drawn for irrigating trees and vegetables. Later, with human progress, metal alakati were made with metal ropes and buckets and steel axles moving on bases with bearings or bushings that were lubricated. The pits for modern alakati were smaller, rectangular, about two meters long and one meter wide. Alakati could draw water from depths of about twenty to thirty feet. In our area, alakati were used until around 1950, as there were wells with shallow waters. Alakati were found in the coastal area of Derinya, where there were shallow waters, as well as in the region of Ouzoum Laxias and Palialakkoi in Strovolos. Many alakati were also found around the village, such as in the areas of “Kolympos,” “Landa,” “Pervolia,” etc. Until shortly before 1974, near “Gyros” beach, the alakati of Foutoulli from Paralimni still existed. In Agios Memnon, until recently, a huge wooden alakati, half-destroyed, was maintained in Mr. Fotis’ garden.

The Pump “Ttouloumpa” The manual pump “pump” or “ttouloumpa” is a type of pump with a mechanism for drawing water and discharging it from a relatively shallow depth. It consists of a vertical pipe, about five centimeters in diameter, inside which a steel rod moves up and down with a manual tool, at the bottom of which is a metal cup surrounded by a fitted leather (piston). The cup moves inside a brass tube located at the bottom of the vertical pipe. With the reciprocating motion up and down, the cup with the leather, which fits in the brass pump, draws in water that rises in the pipe through a ball (valve), which opens and closes with water pressure and draws in more water with the ascent. Thus, with the upward motion of the pump, the pipe fills with water, which exits through a small horizontal pipe, and the water runs into a trough or fills the clay pots of the residents. This method allowed residents to draw water more easily and avoid the ropes and buckets. In our community, the “ttouloumpa” pump was used for several years after it was installed in the central well of the village, near the church of Saint George around 1930. Ttouloumpes were also present in Agios Antonios, in the well of the First Primary School, and elsewhere. When a borehole with sufficient water was discovered in 1956, the village used it until 1974, where it filled wells, irrigated gardens, and cultivated fields. Many “ttouloumpa” pumps were located in areas with shallow waters, such as the coastal area of Ayia Napa and the region of Paralimni, where farmers used them to draw water for their fields until recently.

Windmills Windmills are powered by wind and can draw water from deep wells. They consist of a tower with a rotating horizontal sail system. The wind rotates the sails, moving a shaft that draws water through a rod with a small cup similar to the touloumpa, which extracts water and discharges it into a reservoir. In Cyprus, windmills were found in mountainous areas where wind blew regularly. They allowed farmers to draw water for their gardens, fields, and irrigation. They operated with little supervision, drawing water at no cost and easily transporting it for irrigation.